Ο Αστρολάβος και η Χρήση του στον Αραβικό Κόσμο

Ο αστρολάβος είναι ένα ιστορικό αστρονομικό εργαλείο το οποίο χειρίζονταν οι αστρονόμοι οι πλοηγοί και οι αστρολόγοι. Οι πολλές του χρήσεις συμπεριλαμβάνουν τον εντοπισμό και την πρόβλεψη των θέσεων του ήλιου, της σελήνης, των πλανητών και των άστρων, τον καθορισμό της τοπικής ώρας και το αντίστροφο και τοπογράφηση.

Χρησιμοποιούνταν στην Κλασσική Αρχαιότητα, στην Ισλαμική Χρυσή Εποχή, στον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση για όλους αυτούς τους σκοπούς. Στον Ισλαμικό κόσμο χρησιμοποιούνταν επίσης για τον υπολογισμό της κίμπλα και για να βρεθούν οι ώρες προσευχής.

Τα πρώτα «επιζόντα» αραβικά συγγράμματα για τον αστρολάβο είναι από τον έβδομο και όγδοο αιώνα και είναι συχνά μεταφράσεις πρωτύτερων Ελληνικών και Συριακών κειμένων.

Οι λογοτεχνικές αναφορές του όγδοου αιώνα καταδεικνύουν πως μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή η χρήση του αστρολάβου ήταν διαδεδομένη στον αραβικό κόσμο. Η περιοχή υπό τον αραβικό έλεγχο εκτεινόταν από τη Βόρεια Αφρική και την Ισπανία έως την Ινδία, επιτρέποντας έτσι ένα ευρύ φάσμα αστρονομικών επιδράσεων να συνδυαστούν.

Οι πίνακες Αλ- Φαργάνι των αρχών του ένατου αιώνα περιέχουν κατάλογο των ακτινών των κύκλων σχετικά με την πλάκα του αστρολάβου για κάθε γεωγραφικό πλάτος. Αυτή η απλοποιημένη διαδικασία κατασκευής του αστρολάβου κατάργησε την ανάγκη για μαθηματικούς υπολογισμούς αυτών των τιμών, υποδεικνύοντας ταυτόχρονα ότι οι αστρολάβοι παράγονταν σε σημαντικούς αριθμούς εφόσον οι προσπάθειες που θα χρειάζονταν για την κατασκευή των πινάκων αυτών θα ήταν σημαντικές.

Οι πρώτοι σωζόμενοι Ισλαμικοί αστρολάβοι χρονολογούνται από τον ένατο αιώνα και είναι τέτοιας ποιότητας και τεχνικής ώστε να αντιπροσωπεύουν μια συνεχιζόμενη παράδοση παρά μια νέα δραστηριότητα. Κατά τον ενδέκατο και δωδέκατο αιώνα, υπάρχουν πολλά σωζόμενα κείμενα και αστρολάβοι, τα όργανα ποικίλα σε ύφος και τέχνη αλλά διατηρώντας πολλές ομοιότητες στη λειτουργικότητα και το σχεδιασμό.

Η μπροστά και πίσω όψη ενός Ισλαμικού αστρολάβου στο Μουσείο Ουίπλ

Αυτός ο αστρολάβος υπογράφεται από τον «Χουσεϊν Μπ. ’λι» χρονολογούμενος κατά το 1309-1310 μ.χ. Η προέλευση του είναι πιθανώς από τη Βόρεια Αφρική και είναι φτιαγμένος από ορείχαλκο. Έχει 4 πλάκες (το μπροστινό μέρος του αστρολάβου, αντιπροσωπεύει την προβολή της ουράνιας σφαίρας και είναι χαραγμένη με γραμμές για τον υπολογισμό), κάθε μια για ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό πλατος και 21 αστέρια που σημειώνονται επι του «ρετε» ( ο αστρικός χάρτης, με δείκτες, τοποθετημένος πάνω στην πλάκα).

Στο πίσω μέρος υπάρχει μια ένα σκιώδες τετράγωνο για την μέτρηση ύψους των απρόσιτων πραγμάτων και άλλους παρόμοιους υπολογισμούς ( τα σκιώδη τετράγωνα είναι συνηθισμένα, όχι όμως σε όλους τους αστρολάβους) και οι κλίμακες για ημερολογιακούς υπολογισμούς και τον υπολογισμό της κίμπλα (η κατεύθυνση προς την οποία στρέφεται ο μουσουλμάνος για την προσευχή).

‘Ένα τυπικό κείμενο σχετικά με τον αστρολάβο περιγράφει περισσότερες από σαράντα χρήσεις του, αναδεικνύοντας έτσι την ευελιξία του ως μια αστρονομική συσκευή υπολογισμού. Μερικές από τις κύριες χρήσεις του όσο αφορά του αστρονόμους ήταν η εξεύρεση απαντήσεων σε αστρολογικές, μετεωρολογικές και ημερολογιακές απαντήσεις.

 Αν και λιγότερο ακριβής από τους άμεσους μαθηματικούς υπολογισμούς (ο αστρολάβος είναι τόσο ακριβής όσο και η τοποθέτηση του «ρετέ» και των λοιπών ρυθμίσεων) προσέφερε ένα γρήγορο και εύκολο τρόπο για τον υπολογισμό αυτών των τιμών.

Πηγή: http://www.hps.cam.ac.uk/starry/isaslabe.html