Ο Καρλάιλ και η βιογραφία του Προφήτη 1
Ο Καρλάιλ περιγράφει τον Προφήτη ως εξής: «Αυτός ο άνθρωπος είχε μεγάλη καρδιά, με τα μαύρα χαμογελαστά μάτια του, με τη μεγάλη σιωπηλή ψυχή του και την κοινωνική του ευαισθησία.
της Δρ. Σαμίρα Αλ Χαουάλντα (Ιορδανία)
Κανένας συγγραφέας στη δύση δεν κατάφερε να γράψει ένα ποίημα που να εξυμνεί τον Προφήτη, με τον τρόπο που το έκανε ο σκοτσέζος Τόμας Καρλάιλ.Όμως, τις περισσότερες φορές, η τόλμη και η παρρησία συνεπάγονται κάποιο τίμημα.Έτσι ο Καρλάιλ δεν αντιμετωπίστηκε ευνοϊκά από τους συμπατριώτες του.Δυστυχώς όμως, ούτε κι από την πλευρά των μουσουλμάνων έτυχε της εκτίμησης που του άξιζε.
Ο Καρλάιλ έφερε μια μεγάλη καινοτομία σ’ ό,τι αφορά την εικόνα του Προφήτη του Ισλάμ στη δύση.Κατηγορήθηκε όμως ότι τα επιχειρήματά του ήταν παράλογα κι αναπόδεικτα.Παρ’ ότι η διάλεξή του διαπνέεται από ένα πνεύμα που ποθεί τη γνώση και την αλήθεια, ο Καρλάιλ καταδικάστηκε με δογματικό τρόπο.
Ο Καρλάιλ περιγράφει τον Προφήτη ως εξής: «Αυτός ο άνθρωπος είχε μεγάλη καρδιά, με τα μαύρα χαμογελαστά μάτια του, με τη μεγάλη σιωπηλή ψυχή του και την κοινωνική του ευαισθησία.Δεν είχε φιλοδοξίες, ήταν από εκείνους που δε γνωρίζουν τίποτε άλλο, παρά μόνο τη σοβαρότητα και την ειλικρίνεια.
Όταν οι άλλοι άνθρωποι ακολουθούσαν το δρόμο της μίμησης και αρκούνταν να μεταδίδουν κούφια λόγια, αυτός δεν μπορούσε να το κάνει αυτό, ούτε να ζήσει στη σκιά της μίμησης.Παρέμεινε μόνος του με τη ψυχή του και την αλήθεια των πραγμάτων».
Περιγράφοντας το Μουχάμμαντ στη διάλεξή του, ο Καρλάιλ μοιάζει σα ν’ απαγγέλει ένα ποίημα, με λεπτό ύφος, δυνατά συναισθήματα αλλά και ισχυρές αποδείξεις κι επιχειρήματα.Η διάλεξη αυτή δόθηκε μπροστά σε μια ελίτ της αγγλικής διανόησης την Παρασκευή 8/5/1840 και ήταν η δεύτερη από μια σειρά τεσσάρων διαλέξεων με τον τίτλο «Οι ήρωες».Γιατί όμως ο Καρλάιλ επέλεξε το Μουχάμμαντ ως εκπρόσωπο των ηρώων στην τάξη των προφητών;
Υπάρχουν πολλές ερμηνείες γι’ αυτή του την επιλογή.Ο ερευνητής Μπάιρον Πόρτερ Σμιθ λέει στο βιβλίο του «Το Ισλάμ στην αγγλική λογοτεχνία» ότι ο Καρλάιλ δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς, διότι αν αναφερόταν στον Ιησού, θα εμπλεκόταν σε μια ατέρμονη θεολογική διαμάχη.’Αλλωστε η ζωή του Μουχάμμαντ ανταποκρίνεται στο πρότυπο του «προφήτη – ήρωα».Ο Σμιθ προσθέτει στα κίνητρα του Καρλάιλ και την αφοσίωσή του στην αλήθεια, διότι κατάλαβε ότι οι συμπατριώτες του αδικούν τον άραβα Προφήτη και τον παρεξηγούν.
Πιθανότατα, ένας ακόμα λόγος να ήταν η επίδραση που είχαν στον Καρλάιλ τα κείμενα του γερμανού ποιητή Γκαίτε για τον άραβα Προφήτη, όπου εκφράζει τον απεριόριστο θαυμασμό του για το Μουχάμμαντ.Διότι ο Γκαίτε ήταν από εκείνους που με το παγκόσμιο πνεύμα τους, κατάφεραν να υπερβούν τα ψευδή σύνορα που επιβλήθηκαν από τα ιστορικά γεγονότα και τη σύγκρουση των δογμάτων.Η πίστη του Γκαίτε στην ειλικρίνεια του Μουχάμμαντ αποδεικνύεται από το ανολοκλήρωτο θεατρικό του έργο, μέσα στο οποίο υπάρχει ένα πολύ γνωστό ποίημα για τον Προφήτη.
Ο Καρλάιλ παραπέμπει στον Γκαίτε όταν εξηγεί την έννοια του Ισλάμ λέγοντας: «Το Ισλάμ είναι η υποταγή στο θέλημα του Θεού και η εμπιστοσύνη σ’ Αυτόν.Όλη η δύναμή μας έγκειται στην αποδοχή του θελήματός Του και στην παράδοση στα χέρια Του».Με τον ίδιο τρόπο αναρωτήθηκε κι ο Γκαίτε: «Αν αυτό είναι το Ισλάμ, τότε δεν είμαστε όλοι μουσουλμάνοι; Ναι, γιατί όποιος ζει έντιμα κι ευγενικά είναι μουσουλμάνος».
Ο θαυμασμός του Καρλάιλ για τους άραβες γενικά και για το Μουχάμμαντ πιο ειδικά, είχε ξεκινήσει από νωρίς.Δύο χρόνια πριν από την περίφημη διάλεξή του, έστειλε μια επιστολή στον αμερικάνο λογοτέχνη Ραλφ Ουάλντο Έμερσον, στην οποία βρίσκουμε εμφανή αραβική επίδραση.Ο Έμερσον έστειλε στον Καρλάιλ τα χρήματα από τις πωλήσεις των βιβλίων του στην Αμερική κι ο Καρλάιλ του απάντησε:
«Ποτέ πιο πριν δεν είχα παραλάβει χρήματα που να με κάνουνε υπερήφανο, όπως αυτά που μου έστειλες.Γι’ αυτό αναφωνώ μαζί με τους άραβες Αλλάχου ’κμπαρ(στ’ αραβικά).Επίσης ποτέ πιο πριν δεν απέκτησα τόσο μεγάλο χρηματικό ποσό, Αλλάχου Καρίμ(στ’ αραβικά)».Κι όλα αυτά παρ’ ότι ο Καρλάιλ δεν γνώριζε την αραβική γλώσσα, αλλά πάντα ήθελε να τη μάθει.