ΡΕΜΙ ΝΙΛΣΕΝ: «Δεν δώσαμε προσοχή στο νέο φασιστικό αντιισλαμικό κίνημα»
Φαίνεται όμως πως, τελικά, δεν δώσαμε τη δέουσα προσοχή στην ανάδυση ενός νέου φασιστικού αντιισλαμικού κινήματος.
Συνέντευξη στην ΚΟΡΙΝΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ
«Τα παράθυρα του γραφείου μου άνοιξαν απότομα με έναν δυνατό κρότο. Η μετεωρολογική υπηρεσία είχε προβλέψει κακοκαιρία, αλλά δεν είχα ακούσει ποτέ τόσο δυνατή βροντή. Βγήκα στο δρόμο και, φτάνοντας στη γωνία, είδα παντού σπασμένα γυαλιά».
Ο νορβηγός δημοσιογράφος Ρεμί Νίλσεν, υπεύθυνος της νορβηγικής έκδοσης της «Monde diplomatique», βρισκόταν στο Οσλο την ημέρα της επίθεσης. Το γραφείο του απέχει μόλις 300 μέτρα από το κυβερνητικό μέγαρο, οπότε βίωσε από πρώτο χέρι όλο το φόβο και την έκπληξη των πρώτων ωρών. «Ακούστηκε ότι είχαν βάλει βόμβα στα γραφεία της εφημερίδας “VG” επειδή είχε δημοσιεύσει τα σκίτσα του Μωάμεθ. Στο δρόμο είχε μαζευτεί κόσμος, όχι πανικόβλητος, απλά σαστισμένος. Είδα μια τεράστια τρύπα στο κτίριο όπου στεγάζονται τα γραφεία του υπουργείου Πετρελαίων και Ενέργειας, στο οποίο εργάζεται ένας πολύ καλός μου φίλος. Ευτυχώς, έλειπε σε άδεια, όπως και οι περισσότεροι κυβερνητικοί υπάλληλοι, διαφορετικά θα είχαμε εκατοντάδες νεκρούς. Πολύ αργότερα, μάθαμε για την Ουτόγια…»
Ε Η Νορβηγία έδινε πάντα προς τα έξω την εικόνα μιας πολύ ήσυχης και ασφαλούς χώρας. Υπήρχαν, ωστόσο, κάποια ανησυχητικά προειδοποιητικά σημάδια;
Α Δεν μπορώ να πω κάτι τέτοιο. Βέβαια, μετά την 11η Σεπτεμβρίου είδαμε μια αύξηση της ξενοφοβικής ρητορικής κατά των μουσουλμάνων, την οποία εκφράζει κυρίως το λαϊκιστικό ημιρατσιστικό Fremskrittspartiet (FrP, Κόμμα της Προόδου). Η ρητορική του, ωστόσο, δεν ήταν περισσότερο επιθετική από ό,τι σε άλλες χώρες. Ισως μάλιστα να είναι πιο μετριοπαθές από άλλα αδελφά κόμματα, όπως οι «Σουηδοί Δημοκράτες», το «Κόμμα του Λαού» στη Δανία ή το «Εθνικό Μέτωπο» στη Γαλλία. Η ομάδα ή, μάλλον, το περιβάλλον στο οποίο ανήκε ο Μπρέιβικ, συνίσταται κυρίως σε φόρουμ στο Διαδίκτυο, ομάδες στο Facebook κ.λπ., οι οποίοι αυτοαποκαλούνται «πολιτισμικά συντηρητικοί» και εκφράζουν ιδέες μίσους κατά των μουσουλμάνων και της αριστεράς. Μας φαίνονταν όμως σχετικά ακίνδυνοι γιατί δεν εξιδανίκευαν τη βία, όπως έκαναν τα παραδοσιακά νεοναζιστικά κινήματα. Ενας άλλος λόγος για τον οποίο κανείς δεν σκέφτηκε το ενδεχόμενο μιας ακροδεξιάς ρατσιστικής επίθεσης είναι ότι το νεοναζιστικό κίνημα έπεσε σε απότομη παρακμή τη δεκαετία του 1990. Ο Μπρέιβικ και το περιβάλλον του έδειχναν πολύ διαφορετικοί από τις παλιές νεοναζιστικές ομάδες. Φαίνεται όμως πως, τελικά, δεν δώσαμε τη δέουσα προσοχή στην ανάδυση ενός νέου φασιστικού αντιισλαμικού κινήματος.
Ε Ποιοι ήταν οι χειρότεροι φόβοι της νορβηγικής κοινωνίας μέχρι εκείνη την επίθεση;
Α Οπως στα περισσότερα μέρη της Ευρώπης, μετά την 11η Σεπτεμβρίου υπήρχε σε ορισμένα τμήματα του πληθυσμού ο φόβος της ισλαμικής τρομοκρατίας, ο οποίος καλλιεργούνταν κυρίως από τη λαϊκιστική δεξιά. Παρόλο που κάποιες ακραίες ισλαμικές ομάδες είχαν απειλήσει να επιτεθούν στη Νορβηγία λόγω της συμμετοχής της στο Αφγανιστάν και στη Λιβύη, αυτός ο φόβος δεν έλαβε ποτέ σοβαρές διαστάσεις. Γενικά, θα έλεγα ότι η Νορβηγία δεν υπήρξε ποτέ μια φοβική κοινωνία. Βγήκαμε σχεδόν αλώβητοι από την οικονομική κρίση και από τη διάβρωση του κοινωνικού ιστού και της εμπιστοσύνης των πολιτών που παρατηρείται αλλού. Εδώ δεν είχαμε αύξηση της ανεργίας, ούτε μέτρα λιτότητας.
Ε Επομένως, πώς εξηγείται ένα ρατσιστικό έγκλημα τέτοιου μεγέθους σε μια χώρα με ελάχιστη ανεργία και χωρίς κοινωνικές εντάσεις;
Α Μάλλον δεν εξηγείται. Αν η Νορβηγία διαφοροποιήθηκε σε κάτι από άλλες ευρωπαϊκές χώρες την τελευταία δεκαετία, είναι ακριβώς το ότι απέφυγε τις κοινωνικές συγκρούσεις που πηγάζουν από την όξυνση των ανισοτήτων. Θα περίμενα πάντως να συμβεί αυτό σε κάποιο άλλο σημείο της Ευρώπης. Ο Μπρέιβικ είναι μεν εξ ορισμού ψυχοπαθής, ωστόσο οι αποτρόπαιες πράξεις του εντάσσονται σε ένα κοινωνικό πλαίσιο το οποίο εξηγεί εν μέρει πώς έφτασε να υιοθετήσει αυτές τις ακραίες θέσεις, οι οποίες αποτελούν γενικότερη τάση σε πολλές ευρωπαϊκές κοινωνίες. Τώρα, γιατί αυτό συνέβη σε μια τόσο ισότιμη κοινωνία όπως η δική μας; Νομίζω πως σχετίζεται με την άνοδο της ξενοφοβικής δεξιάς.
Παρόλο που οι ταξικοί διαχωρισμοί στη Νορβηγία δεν είναι έντονοι, εξακολουθύν να υπάρχουν διαφορές. Την τελευταία δεκαετία έχει γίνει μια ταξική ανασύνθεση, όπου βλέπουμε ψηφοφόρους της εργατικής τάξης να μετακινούνται από τη σοσιαλδημοκρατία στο Κόμμα της Προόδου. Η πιο κοινή εξήγηση είναι ότι το Εργατικό Κόμμα έχει αποστασιοποιηθεί από τον κόσμο, ενώ οι άνθρωποι του Κόμματος της Προόδου είναι πιο «λαϊκοί» και ταυτίζεσαι πιο εύκολα μαζί τους. Η εισαγωγή του αντιισλαμισμού στον δημόσιο λόγο που έγινε χάρη σε αυτούς, νομιμοποίησε κατά κάποιο τρόπο τις απόψεις ορισμένων πιο ακραίων αντιισλαμικών ομάδων.
Ε Ποιος πιστεύετε ότι θα είναι ο αντίκτυπος αυτής της επίθεσης; Αναμένετε, ίσως, την ανάδυση μιας περισσότερο φοβικής και αστυνομοκρατούμενης κοινωνίας;
Α Αντίθετα, αυτό που βλέπουμε είναι ότι ο κόσμος αγκαλιάζει την κοινωνία μας έτσι όπως τη γνώριζε από πάντα και το πολυπολιτισμικό μοντέλο στο οποίο στόχευαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις. Εχει ξεκινήσει μια δημόσια συζήτηση πάνω στην αντιισλαμική ρητορική. Οι άνθρωποι την καταγγέλλουν, λέγοντας ότι η πολυπολιτισμικότητα δεν έχει αποτύχει κι η απόδειξη είναι το Οσλο όπου το 20% περίπου των κατοίκων του είναι μετανάστες πρώτης ή δεύτερης γενιάς. Οφείλω να πω ότι οι πολιτικοί μας επέδειξαν τεράστια στωικότητα από την πρώτη στιγμή. Ο πρωθυπουργός, ο Γενς Στόλτενμπεργκ, είπε αμέσως: «Ο μόνος τρόπος για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας είναι περισσότερη δημοκρατία». Ο δήμαρχος του Οσλο, ο οποίος προέρχεται από το χώρο της φιλελεύθερης δεξιάς, είπε: «Δεν πιστεύω ότι η αστυνόμευση λύνει τα προβλήματα. Αυτό που χρειάζεται είναι να διδάξουμε μεγαλύτερο σεβασμό». Νομίζω ότι αυτό αντανακλά τη νορβηγική κοινή γνώμη. Ελπίζω αυτή η επίθεση να επιφέρει κάποια «κάθαρση» σε έναν δημόσιο λόγο ο οποίος έχει ξεστρατίσει από τη σωστή κατεύθυνση, όχι μόνο στη Νορβηγία, αλλά παντού στην Ευρώπη.
http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.interviews&id=297946