Οι Ηλικιωμένοι στις διδαχές του Ισλάμ

.

Ο άνθρωπος περνάει από τρία στάδια στη ζωή του. Πρώτο στάδιο  η παιδική ηλικία, κατά την οποία είναι αδύναμος και χρειάζεται κάθε φροντίδα. Δεύτερο στάδιο είναι η νεότητα, η περίοδος της δύναμης και της ορμής. Τρίτο στάδιο είναι η Τρίτη ηλικία, το στάδιο της αδυναμίας και των γηρατειών.

Το Κοράνι περιγράφει αυτά τα στάδια με αξιοθαύμαστο τρόπο. Λέει: « Είναι ο Αλλάχ που σας έχει πλάσει τόσο αδύναμους (στις αρχές της ζωής σας), στην συνέχεια μετέτρεψε την αδυναμία σας σε δύναμη (την δύναμη της νεότητας) και έπειτα μετέτρεψε την δύναμη σε αδυναμία και γηρατειά. Δημιουργεί ό,τι θέλει. Είναι ο Παντογνώστης, ο Παντοδύναμος, ο Πανίσχυρος» Κοράνι. 30. 54.

اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ}[الروم:54].

Το Ισλάμ, όπως μεριμνά για τον άνθρωπο στη παιδική του ηλικία, μεριμνά επίσης για τα γεράματά του και καλεί να φερόμαστε προς κάθε ηλικιωμένο άνθρωπο με τον απαιτούμενο σεβασμό και φροντίδα. Λέει ο Προφήτης, ειρήνη σ,αυτόν,: «Μέρος των εγκωμίων του Αλλάχ αποτελεί η συμπεριφορά με καλοσύνη και ευγένεια προς τον πιστό μεγάλης ηλικίας…»

روى أبو داود في سننه بسند صحيح عن أبي موسى عبد الله بن قيس الأشعري قال رسول الله: إنَّ مِن إجلالِ الله إكرامَ ذي الشَّيبةِ المسلم، وحامِلِ القرآن غيرِ الغالي فيه والجافي عنه، وذي السلطانِ المقسِط.

Σε άλλο λόγο του, ο Προφήτης του Αλλάχ, αποδίδει στους ηλικιωμένους ανθρώπους μεγάλο φόρο τιμής και ευλογίας. «Το καλό είναι στους μεγάλους σας». Σε άλλη αφήγηση λέει: «Η ευλογία είναι στους μεγάλους σας».

قال صلى الله عليه وسلم: الخير في أكابركم)، وفي رواية(البركة في أكابركم.

Αυτοί οι άνθρωποι πέρασαν την ζωή τους στην υπηρεσία της κοινωνίας και την λατρεία του Αλλάχ, οπότε είναι καθήκον να τους ανταποδώσουμε την καλοσύνη τους με ανάλογο σεβασμό και ανάλογη καλοσύνη. Λέει το Κοράνι : «Μήπως υπάρχει καμία ανταμοιβή για την καλοσύνη, εκτός από την καλοσύνη;» {Κοράνι. 55.  60}.

هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ .. الرحمن:60

 

Όλη η κοινωνία στην υπηρεσία τους

Το Ισλάμ ζήτησε από όλη την κοινωνία να δείξει το σεβασμό και την καλοσύνη στους ηλικιωμένους.

Για τον λόγο αυτό, ζήτησε από τα παιδιά τους να τους φέρονται με την ίδια καλοσύνη που τους φέρθηκαν οι γονείς όταν ήταν μικροί. Αξιοπαρατήρητο είναι πως η διαταγή για καλοσύνη έρχεται αμέσως μετά την διαταγή για μονοθεϊσμό.

Λέει το Κοράνι: «Ο Κύριός σου έχει θεσπίσει να μην λατρεύετε παρά μόνο Εκείνον και στους γονείς σας οφείλεται φιλοφροσύνη. Αν ο ένας ή και οι δύο τους φθάσουν στην μεγάλη ηλικία κατά τη ζωή σου, μην πεις σ’ αυτούς λέξη στενοχώριας κι ούτε να τους απομακρύνεις, αλλά ν’ απευθύνεσαι σ’ αυτούς με λόγια σεβασμού.  Και, εκτός από την καλοσύνη, χαμήλωσε σ’ αυτούς τη φτερούγα της ταπεινοφροσύνης και να λες: “Κύριέ μου! Δώσε σ’ αυτούς την Ευσπλαχνία Σου καθώς μ’ έχουν αναθρέψει (με αγάπη) στην παιδική μου ηλικία“. Κοράνι. 17. 23-24.

وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا (23) وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا}[الإسراء:

Ακόμα σε περίπτωση που είναι άπιστοι και μας ζητήσουν να απαρνηθούμε το Ισλάμ, το Κοράνι μας λέει να μην τους ακολουθήσουμε στην απιστία, μας ζητάει όμως να παραμένουμε καλοί μαζί τους.

Λέει το Κοράνι: «Και συστήσαμε στον άνθρωπο πώς να συμπεριφέρεται στους γονείς του. Η μητέρα του, υποφέροντας με αδυναμία που μεγαλώνει μέρα με τη μέρα τον κουβαλούσε (στα σπλάχνα της), και σε δύο χρόνια διέκοψε (τον θηλασμό του). (Άκουσε – λοιπόν – το πρόσταγμα): “Δείξε ευγνωμοσύνη σ’ Εμένα και στους γονείς σου. Σ’ εμένα είναι (η κατάληξη της πορείας όταν κανονίζεται η αμοιβή σου για ό,τι έκανες).  Αν όμως προσπαθήσουν μ’ όλη τους την δύναμη να Με ενώσεις στη λατρεία με κάτι που δεν έχεις γνώση, (τότε) μην τους υπακούσεις. Κράτησε όμως την συντροφιά μαζί τους, σ’ αυτό τον κόσμο, δίκαια (και με καλοσύνη) κι ακολούθησε το δρόμο εκείνων που κατευθύνονται σ’ Εμένα (με αγάπη). Έπειτα σ’ Εμένα (εξάλλου) όλοι θα επιστρέψετε, και (τότε) θα σας πω την αλήθεια (και το νόημα) για όλα που κάνατε“. {Κοράνι. 31. 14-15}.

وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَىٰ وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ(14) وَإِن جَاهَدَاكَ عَلَىٰ أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا ۖ وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًاۖ وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ۚ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ}[لقمان:14، 15].

Επίσης, λόγω ηλικίας και αδυναμίας, έχουν άδειες και ελαφρύνσεις στις διάφορες λατρείες. Έτσι, αν δεν μπορούν να προσεύχονται όρθιοι, όπως πρέπει, μπορούν να προσεύχονται καθιστοί, αν δεν μπορούν να νηστεύουν, θα δώσουν κάποιο αντίτιμο για κάθε ημέρα που δεν νηστεύουν και εάν δεν αντέξουν να πάνε για προσκύνημα στη Μέκκα, θα εξουσιοδοτήσουν κάποιον να το κάνει.

Οι ηλικιωμένοι είναι και λόγος για μετριοπάθεια στην διάρκεια της δημόσιας προσεχής. Λέει ο Προφήτης: «Εάν κάποιος από σας είναι ιμάμης σε μια δημόσια προσευχή, τότε ας μην μακρηγορήσει, γιατί ανάμεσα στον κόσμο είναι ο αδύναμος, ο ασθενής και ο ηλικιωμένος. Αν όμως προσεύχεται μόνος του, ας μείνει όση ώρα θέλει».

إذا صلى أحدكم ‏للناس، فليخفف، فإن منهم الضعيف، والسقيم، والكبير، وإذا صلى أحدكم لنفسه، ‏فليطول ما شاء. متفق عليه

Λέει ο Προφήτης : «Δεν ανήκει σε μας – τους Μουσουλμάνους- όποιος δεν δείχνει έλεος στον μικρό μας και αναγνωρίζει την τιμή του μεγάλου μας». Το έργο του Ιμάμη Αμπου Νταούντ.

أبو داود والترمذي .. ليس منا من لم يرحم صغيرنا، ويعرف شرف كبيرنا.

Ο Αμπου Μπακρ, γνωστός ακόλουθος του Προφήτη, έφερε τον πατέρα του στον Προφήτη, ώστε να του μάθει για το Ισλάμ. Ο πατέρας του Αμπου Μπακρ ήταν γέροντας. Όταν τον είδε ο Προφήτης, είπε στον Αμπου Μπακρ: «Μα δεν άφηνες τον γέροντα στο σπίτι του, έως ότου πάω εγώ σ’αυτόν;»

جاء أبو بكر بأبيه أبي قحافة إلى النبي صلى الله عليه وسلم ليسلم بين يديه، وكان شيخا كبيرا طاعنا في السن، فلما رآه رسول الله ـ صلى الله عليه وسلم ـ قال: (هلا تركت الشيخ في بيته حتى أكون أنا آتيه فيه؟ قال أبو بكر: يا رسول الله، هو أحق أن يمشي إليك من أن تمشي إليه أنت، قال: فأجلسه بين يديه، ثم مسح صدره، ثم قال له: أسلم، فأسلم)[رواه أحمد].

Η ένδειξη των γηρατειών για τον πιστό είναι και ένδειξη αγάπης από τον Αλλάχ προς αυτόν. Λέει ο Προφήτης: «Όποιος δείξει άσπρα μαλλιά ενώ είναι πιστός μουσουλμάνος, αυτό θα είναι φως για αυτόν, την ημέρα της Κρίσης». Αναφέρεται στο έργο του ιμάμη Ιμπν Χαμπάν.

من شاب شيبة في الإسلام كانت له نورا يوم القيامة)[رواه ابن حبان]

Η μέριμνα των ηλικιωμένων δεν περιορίζεται στην ηθική πλευρά. Η κοινωνία έχει την υποχρέωση να τους παρέχει ένα επίπεδο ζωής με αξιοπρέπεια και τιμή, ανεξάρτητα αν είναι, οι ίδιοι, μουσουλμάνοι ή όχι.

Ο Ούμαρ μπιν αλ Χαττάμπ, δεύτερος χαλίφης των μουσουλμάνων, είδε έναν γέροντα που ζητούσε βοήθεια. Ήταν ηλικιωμένος και αόμματος. Ο Ούμαρ τον ρώτησε: «Από οπαδούς ποιας βίβλου είσαι;» «Είμαι εβραίος», απαντά ο γέροντας. Ο Ούμαρ τον ρωτάει πάλι: «Και τι σε ανάγκασε σε αυτό που βλέπω;» «Η μεγάλη ηλικία και η ανάγκη», απάντησε ο ηλικιωμένος.

Ο Ούμαρ τον οδηγεί στο σπίτι του και του δίνει κάποια είδη πρώτης ανάγκης. Στην συνέχεια στέλνει στον υπεύθυνο του θησαυροφυλακίου του κράτους μια επιστολή που λέει: «Δες αυτόν τον γέροντα και όσους είναι στην ηλικία του, δεν του φερθήκαμε με δικαιοσύνη που καταναλώσαμε την νεότητά του και τώρα τον εγκαταλείπουμε στα γεράματα». «Οι φιλανθρωπίες είναι για τους φτωχούς και τους έχοντες ανάγκη». {Κοράνι. 9. 60}. Κι αυτός ανήκει στους φτωχούς των οπαδών της Βίβλου».

Ο Ούμαρ τον απάλλασσε και όσους συνομήλικους τους από τους φόρους σε όλο τον ισλαμικό κόσμο και επέβαλε να τους δίνεται μια κατάλληλη περιοδική αμοιβή. Αναφέρεται στο έργο αλ Χαράζ του δικαστή Αμπου Γιουσηφ.

Ο Χάλιντ μπιν αλ Ουαλίντ, όταν συνθηκολόγησε με τους κατοίκους της πόλης Χίρα (βρίσκεται στο σημερινό Ιράκ) ανέφερε στην συνθηκολόγηση τα εξής: «Σε όποιον γέροντά τους που αδυνατεί να εργάζεται ή έπαθε κάποια ζημιά, ή ήταν πλούσιος και πτώχευσε στο σημείο που οι ομόδοξοί του, του δώσουν φιλανθρωπία, τότε απαλλάσσεται από το φόρο και τρέφεται πια από το θησαυροφυλάκιο των Μουσουλμάνων».

Η καλή συμπεριφορά απέναντι στους ηλικιωμένους είναι μέρος του Ισλάμ και δεν αποτελεί έθιμο και ηθική συνήθεια. Είναι πράξεις με τις οποίες αναζητάμε την ικανοποίηση του Αλλάχ. Το αξιοσημείωτο είναι ότι αυτά θεσπίστηκαν σε μια εποχή που η ανθρωπότητα είχε άγνοια από τέτοιες ιδέες και συμπεριφορές.