Η υγεία και η φροντίδα της στο ισλαμικό πολιτισμό 2

Η υψηλή θέση του γιατρού στην μουσουλμανική κοινωνία

Οι ιατροί απολάμβαναν μια υψηλή και ξεχωριστή θέση στην ισλαμική κοινωνία. Ο τίτλος «ιατρός» ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με τη λέξη «χακίμ», που σημαίνει «σοφός» ένας τίτλος που εκφράζει την απόλυτη αγαθότητα για τους μουσουλμάνους, γιατί αποτυπώνεται στο Κοράνιο ως εξής: «όποιος έχει αποκτήσει τη σύνεση και τη σοφία, έχει αποκτήσει όλο το καλό».(1)

Οι μουσουλμάνοι ιατροί έκαναν αρκετές χειρουργικές επεμβάσεις, εφεύρισκαν πολλά χειρουργικά  εργαλεία, αποστείρωναν τα τραύματα και έραβαν τις αρτηρίες. Μερικοί από αυτούς μάλιστα πίστευαν πως η ενασχόληση με την ανατομία ευνοεί τη πίστη στο Θεό. Όπως έλεγε και ο Αλ-ουαλίντ Ιμπν Ρούσντ (Αβερρόες), «όποιος ασχολείται με την ανατομία, δυναμώνει την πίστη του στο Θεό».

Το πρώτο ισλαμικό νοσοκομείο:

Το  πρώτο ισλαμικό νοσοκομείο ήταν εκείνο που ίδρυσε ο χαλίφης Αλ Ουαλίντ Ιμπν αμπντ Ελ-μάλικ (δυναστεία των Ομαϊάδων), για τη θεραπεία της λέπρας στη Δαμασκό. Οι επόμενοι χαλίφηδες και εμίρηδες συνέχισαν το έργο του και ίδρυσαν πολλά νοσοκομεία, σχεδόν σε όλες τις ισλαμικές πόλεις, τα στελέχωσαν με ιατρούς και φαρμακοποιούς και τα εφοδίασαν με κλίνες και βιβλία της Ιατρικής και Φαρμακευτικής.

Κινητά νοσοκομεία και σταθμοί  υγείας:

Οι Αββασίδες από  τη πλευρά τους προχώρησαν ακόμη περισσότερο σε αυτό το πεδίο, εισάγοντας στο χώρο της υγείας τα κινητά νοσοκομεία και τα κέντρα πρώτων βοηθειών στις απομακρυσμένες περιοχές, με όλα τα απαραίτητα στελέχη, εργαλεία και φάρμακα, που μεταφέρονταν πάνω σε καμήλες και μουλάρια. Είχαν επίσης ειδικά κινητά νοσοκομεία για το στρατό. Τα πιο φημισμένα κινητά νοσοκομεία εκείνης της εποχής ήταν το νοσοκομείο του Μαχμούτ Αλ Σαλτζούκι, που μεταφέρονταν σε σαράντα καμήλες. άλλο νοσοκομείο, του Βεζίρη Σαμς Αλ Μουλκ, είχε 200 καμήλες.

Ο συγγραφέας του «Βίοι των Ιατρών» αναφέρει πως ο Βεζίρης  Αλ Φάντελ είχε αναθέσει στον ιατρό Σινάν Ιμπν Κούρρα, ο οποίος ήταν ο γενικός επόπτης όλων των νοσοκομείων της Βαγδάτης, να δημιουργήσει μια επιτροπή ιατρών, που θα επισκέπτονταν τις φυλακές δύο φορές την εβδομάδα. Στη συνέχεια του έδωσε άλλη εντολή, για δημιουργία μιας ειδικής μονάδας που θα περιόδευε στις μακρινές περιοχές του νοτίου Ιράκ, για να περιθάλπει και να θεραπεύει τους ασθενείς σε εκείνες τις περιοχές.

Περίθαλψη ασθενών στις οικίες τους:

Στα νοσοκομεία τις Βαγδάτης είχε δημιουργηθεί υπηρεσία για την περίθαλψη των ασθενών στις ίδιες τις οικίες τους, όταν δεν μπορούσαν να εισαχθούν στο νοσοκομείο.

Δωρεάν περίθαλψη:

Η ιατρική περίθαλψη, τα φάρμακα, η διατροφή και η διαμονή στα ισλαμικά νοσοκομεία ήταν δωρεάν για όλους, άσχετα από το χρώμα, το φύλο, τη θρησκεία, ή την κοινωνική θέση του ασθενούς. Τα εν λόγω νοσοκομεία χαρακτηρίζονταν από καθαριότητα, μεγάλη φροντίδα και απομόνωση των ασθενών με μεταδοτικές ασθένειες. Είχαν επίσης ξεχωριστούς θαλάμους για τους άνδρες και τις γυναίκες, με διάφορα τμήματα για κάθε ειδικότητα, στα οποία γινόταν και η εκπαίδευση των φοιτητών. Μερικά από τα νοσοκομεία είχαν και ειδικούς κήπους για την καλλιέργεια  φαρμακευτικών φυτών. Είχαν επίσης εργαστήρια για τις ιατρικές εξετάσεις, εξωτερικά ιατρεία και αμφιθέατρα. Με επαρκείς υπαλλήλους, νοσοκόμους και νοσοκόμες. Κάθε νοσοκομείο είχε βιβλιοθήκη και τζαμί. Το χειμώνα τα νοσοκομεία παρείχαν δωρεάν καρβουνά για θέρμανση. Μερικά απ΄ αυτά παρείχαν μέχρι και ρούχα για τους ασθενείς, όπως το νοσοκομείο ‘Μπαντρ’, που οι οικότροφοι του απολάμβαναν αυτό το προνόμιο χάρη στη μητέρα του χαλίφη Αλ Μουταουκκίλ. (3)

Σύμφωνα με τον Δρ Νάτζι  Μααρούφ και το βιβλίο του «Η αυθεντικότητα  του αραβικού πολιτισμού», οι δαπάνες για εκείνα τα νοσοκομεία προέρχονταν από  τα βακούφια, τα οποία  ήταν αρκετά μεγάλα για να καλύψουν όλα τα έξοδά τους. Τα έπιπλα του νοσοκομείο «Αλ Μανσούρι» στο Κάιρο, σύμφωνα με το ίδιο βιβλίο, ήταν της ίδιας ποιότητας με αυτά που υπήρχαν στο παλάτι του ίδιου του χαλίφη. Ο ασθενής ήταν υποχρεωμένος να παραμένει στο νοσοκομείο μέχρι να θεραπευτεί εντελώς, αλλά πριν φύγει, του δωρίζονταν ρούχα και ένα χρηματικό ποσό για τις ανάγκες του, ώσπου να γίνει τελείως καλά και να είναι σε θέση να εργαστεί.(4)  

Τα  εκπαιδευτικά νοσοκομεία:

Στο αξιόλογο πόνημά του «Η κληρονομιά του  Ισλάμ», ο Δρ. Μαξ Μάγιερχοφ μας μεταδίδει τα ακόλουθα: «Τα νοσοκομεία ήταν πολύ προηγμένα, όπως το γνωστό εκπαιδευτικό ‘‘Μπιμαριστάν’’ της Τζεντισαμπούρ στη Περσία, το οποίο έδωσε το όνομα του σ’ όλα τα νοσοκομεία στο ισλαμικό κόσμο. Έχουμε τεκμηριωμένες πληροφορίες για τριάντα τέσσερα τέτοια ιδρύματα, από τη Περσία ως το Μαρόκο».(5)

Η επέκταση των νοσοκομείων  στο ισλαμικό κράτος:

Πολλοί  Χαλίφηδες, εμίρηδες και βεζίρηδες, είχαν  συναγωνιστεί στο  να ιδρύσουν νοσοκομεία, κεχρί που και  οι επαρχιακές πρωτεύουσες  και οι μικρές πόλεις απόκτησαν δικά τους νοσοκομεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα στο κλάδο της ιατρικής.  

Τα  πιο περίφημα νοσοκομεία του ισλαμικού κράτους:

Ανάμεσα στα πιο διάσημα νοσοκομεία στον ισλαμικό κόσμο εκείνης της εποχής, ήταν το Ρασίντι Μπιμαριστάν, που ίδρυσε ο χαλίφης Χαρούν Αλ Ρασίντ στη Βαγδάτη, με πρώτο διευθυντή τον ιατρό Μασαουέ. Οι Μπαρμακίδες, που ήταν βεζίρηδες των Αββασήδων, ίδρυσαν άλλο Μπιμαριστάν με πρώτο διευθυντή τον Ιμπν Ντέχνι. Το ίδιο έκαναν και κατοπινοί βεζίρηδες όπως ο Αλί Ιμπν Ισσα, ο Ιμπν Αλ Φουράτ κι άλλοι.

Ο κυβερνήτης της Αιγύπτου ’χμαντ Ιμπν Τουλούν, ίδρυσε άλλο μεγάλο νοσοκομείο (Μπιμαριστάν) κοντά στο Κάιρο το 874. Το νοσοκομείο που χτίσθηκε από τον Αδαντ Αλ Νταουλα στις όχθες του  Τίγρη στη δυτική πλευρά της Βαγδάτης, είχε κάνει μεγάλη εντύπωση στον περιηγητή Ίμπν Τζουμπέιρ, στο σημείο που νόμιζε πως επρόκειτο για πολυτελές παλάτι. Στην ίδια κατηγορία ανήκε και το «Αλ Νούρι Νοσοκομείο» που ιδρύθηκε από τον βεζίρη Νούρ Αλ Ντιν Ζένκι το 1154.